کد مطلب:12622 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

مرتبه قبل، از دليل ابطال روزه به خاطر فروبردن سر در آب پرسيدم كه جواب كامل داده نشد و به اينكه فقها به كتاب سنت و اجماع و عقل رجوع مي كنند اشاره شده و لطفاً دليل عقلي را كه فقها دارند بفرماييد؟

نكته اول: درست است كه منبع فقه شيعه كتاب و سنت و اجماع و عقل است و اين بدين معنا نيست كه در تمام موضوعات و مسائل فقهي و فروعات آن بايد اين 4 دليل در آنها باشد، بلكه برخي از احكام ومسائل از كتاب يعني قرآن استنباط مي شود (مثل حرام بودن ربا و يا نجس بودن خوك و ...) و برخي از احكام در سنت يعني روايات معصومين است و بوسيله آن احكام و مسائل فقهي را استنباط مي كنند مثل (نجس بودن سگ و ...) و برخي از احكام و مسائلي را كه مجتهدين فتوايي مي دهند بخاطر اجماع است، يعني اينكه عده زيادي از فقهاي گذشته، چنين فتوايي داده اند.

اما دليل عقلي كه منبع فقها است به اين معني نيست كه هر مسأله فقهي يك دليل عقلي هم دارد زيرا اگر اين طور بود ديگر ما نياز به مرجع تقليد نداشتيم و تعبد معنا و مفهومي نداشت. بلكه مراد از دليل عقلي كه مورد استفاده فقها است اين است، آنها بوسيله عقل يك امر كلي را مورد نظر خود قرار داده و بر اساس آن حكمي را استنباط مي كنند مثلاً قرآن فرموده : اقيموا الصلاة نماز بخوانيد. و خداوند گفته خود را به وسيله فعل امر بيان كرده است در اينجا عقل مي گويد اگر كسي چيزي را به صورت فعل امر بيان كند يعني اينكه بايد آن را انجام بدهي. بنابراين فقها با توجه به دليل عقلي از اقيموا الصلوة فقط وجوب نماز را مي فهمند و يا اينكه خداوند فلان را نهي كرده است حرمت مي فهمند.

اما ويژگيها و يا ريزه كاريهاي ديگر آن مربوط به دليل عقلي نيست مثلاً فقط دليل عقلي مي گويد چون خداوند ميگويد روزه بگير، اين امر پروردگار يعني وجوب گرفتن روزه. اما اينكه از چه ساعتي تا چه ساعتي بايد روزه داشت مربوط به دليل عقلي نيست، بلكه كتاب و يا سنت به ما مي گويند و همين طورمبطلات روزه. يعني عقل مي گويد چون شارع حكيم و دانا است وقتي مي گويد مثلاً سر فرو بردن در آب موجب بطلان روزه است اين نهي پروردگار موجب بطلان روزه تو است. و اينكه اين عمل روزه را باطل مي كند عقل آن را درك نمي كند همان طور كه عقل هيچ وقت درك نخواهد كرد كه چرا نمازصبح دو ركعت است.









البته احكام شرع داراي دليل است و خداي متعال هيچ حكمي را بدون حكمت و مصلحت مقرر نفرموده است. اما خصوصيات آنها براي ما بطور كامل روشن نيست. و اينكه چرا پيشوايان مافلسفه احكام و دليل آنها را بيان نميكردند خواسته اند از اين راه روح ايمان و تعبد و اطاعت را در افراد تقويت كنند و چه بسا يكي از اهداف مورد نظر شارع مقدس پرورش روحيه تسليم و تمرين براي جلب رضايت پروردگار است.

امام علي (ع) مي فرمايد: خداوند بندگانش را به بعضي از اموري كه به اصل آن جاهل اند آزمايش كرده است. تابدين وسيله افراد تمييز داده شوند و استكبار و نخوت را از آنها دور سازد. (1)

بنابراين بزرگترين فلسفه عبادات و دستورات الهي همين است كه روحية اطاعت كردن و تسليم در بشر تقويت گردد و خود محوري و فخر فروشي زليل بشود.

























منابع و مآخذ :

1. نهج البلاغه فيض الاسلام، خطبه 234